BISC-studiedag : “D-day minus x – Inlichtingenactiviteiten bij en over de Atlantikwall” Geleid bezoek aan de Atlantikwall 2014

23 mei 2014,  Raversyde

Deze studiedag vormt het eerste deel van een drieluik over de Atlantikwall georganiseerd door of in samenwerking met de Provincie West-Vlaanderen: deel 2 volgt op 5 juni en focust op de fysieke restanten van deze verdedigingslinie. Deel 3, op 6 juni, belicht de artistieke invloed van de Atlantikwall.

70 jaar geleden landden de gealliëerde strijdkrachten op de stranden van Normandië en werden er geconfronteerd met de grootste en duurste verdedigingsstructuur die ooit gebouwd werd: de Atlantikwall. Deze gordel van bunkers, loopgraven en allerlei versperringen strekte zich uit van in Noorwegen tot aan de grens van Spanje. Aan de Belgische kust is één van de weinige resterende originele delen van deze Atlantikwall te zien.

Het relaas van de landing in 1944 en de Altantikwall op zich is goed bekend. Veel minder bekend is datgene wat zich voorafgaand aan de landing op en achter de Atlantikwall voordeed. Een geslaagde militaire operatie vergt een zeer goede voorbereiding en in het bijzonder precieze inlichtingen over het operatietoneel en over wat de tegenstrever in de strijd kan werpen.  Eens de soldaten op het strand staan, is het te laat om inlichtingen te verzamelen, dat moet vooraf gebeuren. Deze vaststelling inspireert de titel van deze studiedag : ‘D-day minus X : inlichtingenactiviteiten bij en over de Atlantikwall’.

Inlichtingen kunnen op verschillende manieren verzameld worden. Een eerste vorm van ‘collecte’ is IMINT of Image Intelligence. De RAF nam over gans bezet Europa miljoenen hoge-resolutiefoto’s, vanzelfsprekend ook van de Atlantikwall aan de Belgische kust. Hoe dit in zijn werk ging wordt getoond aan de hand van originele beelden die door een hedendaagse specialist worden onderzocht en becommentarieerd. Luchtfotografie heeft echter ook beperkingen: wat beweegt of verborgen is komt niet in beeld. Men moet dus afdalen naar het terrein. Daarom komt tijdens deze studiedag ook het verhaal van de Belgische clandestiene inlichtingennetwerken aan bod: de ‘agenten van Londen’, in het bijzonder aan de kust. Aan de hand van overgeleverde getuigenissen komen deze Human Intelligence (HUMINT) activiteiten  tot leven, vanzelfsprekend op gedegen wijze academisch ingeleid en gekaderd. Daarna moesten de inlichtingen naar Londen worden verstuurd, zodat er in de militaire planning rekening mee gehouden kon worden. De kleinzoon van Inlichtingen en Actie Agent Roger Morsa zal diens bijzondere en cruciale werk in het Belgische kustgebied toelichten. De agenten op het terrein konden echter hun werk slechts doen mits ze ook ondersteund werden. Het was de taak van opnieuw de RAF om de clandestiene operaties te ondersteunen en bijvoorbeeld ook de verzamelde inlichtingen terug naar London te brengen.  Een vermaard historicus van de Cabinet Office en auteur van heel wat toonaangevende werken over de gealliëerde inlichtingendiensten licht de rol van de Special Duties Squadrons toe.

Tijdens de dag zal ook uniek en nog nooit publiek vertoond origineel materiaal worden tentoongesteld en is een geleid bezoek voorzien aan de indrukwekkende Atlantikwall in Raversyde

Dagprogramma

De powerpoint presentaties van de sprekers vindt u hieronder in het dagprogramma terug.

Dagvoorzitter: R. Libert, Directeur van de Analyse (Veiligheid van de Staat)

09u45: Registratie van de deelnemers

10u15: Verwelkoming door Gouverneur C. Decaluwé van de Provincie West-Vlaanderen en G. Rapaille, voorzitter van het BISC

10u30:  De Atlantikwall: situering
De heer M. de Meyer (conservator Provinciedomein Raversyde)

10u55: Inlichtingen van boven uit: luchtfotografie van de Atlantikwall gezien met een hedendaagse bril
Kpt-Cdt vh Vlgwz A. Vecchiato (Algemene Dienst Inlichtingen en Veiligheid – ADIV)

11u25: Werking van inlichtingen- en verzetgroepen in bezet België en activiteiten op het terrein aan de kust  
Dr. E. De Bruyne (Docent UCL) i.s.m. Mevr. E. Slegers (Erfgoedprojecten Villakulla, Nederland) en de heer Lothaire, kolonel op rust

12u25: Lunch – bezoek aan de tentoonstelling

13u30: Roger Morsa, Focus op een bijzondere Inlichtingen en Actie Agent
De heer S. Morsa (wetenschappelijk assistent  bij biotechnologiebedrijf Oxyrane Belgium NV en kleinzoon van Roger Morsa)

14u00: Secret Flights. The role of the Royal Air Force’s Special Duties Squadrons in supporting clandestine operations in Belgium, 1940-1945 
Mr. M. Seaman (Historian, Cabinet Office, London)

14u45: Conclusies
Prof. dr. M. Cools (Hoofddocent VUB-UGent en bestuurslid BISC)

14u55: Eindwoord en uitnodiging tot bezoek aan het openluchtmuseum Atlantikwall
De heer M. de Meyer (conservator Provinciedomein Raversyde)

15u00:  Koffiepauze

15u15: Geleid bezoek aan de Atlantikwall

Coördinatie en voorbereiding

BISC:
Marc Cools, Universiteit Gent en Vrije Universiteit Brussel
Emmanuel Debruyne, Université Catholique de Louvain
Frank Franceus, Comité I
Patrick Leroy, Algemene Dienst Inlichtingen en Veiligheid
André Lemaître, Université de Liège
Robin Libert, Veiligheid van de Staat
Veerle Pashley, Vrije Universiteit Brussel
Guy Rapaille, Comité I
Maj Alain Segers, Inlichtingen- en Veiligheidsschool
David Stans, Université de Liège
Gen Eddy Testelmans, Alg. Dienst Inlichtingen en Veiligheid
Alain Winants, Veiligheid van de Staat

Provincie West-Vlaanderen:
Mathieu De Meyer, Conservator Provinciedomein Raversyde
Benoit Strubbe, Projectmedewerker Interreg IVA-project “WW2-heritage” (Dienst Cultuur)
Carl Decaluwé, gouverneur van de Provincie West-Vlaanderen
Myriam Van Lerberghe, gedeputeerde voor cultuur van de Provincie West-Vlaanderen
Estelle Slegers, Erfgoedprojecten Villakulla, Nederland